Urząd Gminy Izabelin - Gmina Izabelin

Upcykling, czyli wyobraźnia w służbie recyklingu

Pojęcie recyklingu rozumieją już chyba niemal wszyscy. Ale coraz częściej do naszej świadomości dociera pojęcie upcyklingu. To właśnie dzięki niemu odpad nie tylko zyskuje nową wartość oraz użyteczność, ale staje się niepowtarzalnym rękodziełem. W ten sposób, nie ograniczając naszej wyobraźni, możemy ograniczać ilość odpadów powstających w naszych domach.

Proces recyklingu wymaga zaplecza technologicznego oraz specjalistycznych obiektów przetwórczych. A to przerasta możliwości zwykłych ludzi. Jednak istnieje też rodzaj „przetwórstwa odpadów”, któremu zasadniczo nie są w stanie podołać fabryki, natomiast doskonale radzą sobie wszyscy ci, którzy zużytym, niepotrzebnym przedmiotom chcą zapewnić drugie życie, jednocześnie chroniąc środowisko i ciesząc się dziełami własnych rąk podczas nadawania odpadom wyższej wartości. Bo właśnie temu służy upcykling!

Obce słowo i własne pomysły

Upcykling, podobnie jak recykling, jest formą odzysku, polegającą na przywróceniu odpadom walorów użytkowych, a nawet więcej – na uczynieniu odpadów bardziej wartościowymi niż surowce, z których się składają. Chodzi tu np. o wytwarzanie z nich w pełni funkcjonalnych przedmiotów, za których pozyskanie musielibyśmy zapłacić. Dzięki upcyklingowi można stworzyć atrakcyjne produkty, czego dobrze znanym przykładem są meble konstruowane z drewnianych palet transportowych. Wielu z nas z pewnością wykonywało je samodzielnie lub widziało u znajomych bądź w telewizji, natomiast niewielu zdawało sobie sprawę, że patrzy na owoce upcyklingu. Ponadto ludzie tworzą wazony, klosze do lamp, a także żyrandole z butelek i słoików, które wystarczy pomalować lub ozdobić w inny sposób. Z kolei kwietniki lub pufy powstają z opon i sznurka, a tablicę korkową buduje się z korków po winie. Natomiast szufelkę, lub donicę można zrobić z zużytego kanistra albo z puszki, a z butelek PET uda się wyczarować skarbonki, karmniki dla ptaków lub proste zabawki (np. kręgle). Bo najprostsza definicja tej idei to nadawanie nowej formy, zastosowania lub funkcji zbędnym przedmiotom, które najzwyczajniej w świecie trafiłyby do pojemnika na odpady lub do punktu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. Zatem chodzi po prostu o przemyślane, maksymalne wykorzystanie tego, co w innej sytuacji po prostu wyrzucilibyśmy. W efekcie nie generujemy odpadów, a co więcej, często niemal za darmo stajemy się posiadaczami przedmiotów o walorach użytkowych, za które musielibyśmy zapłacić.

Choć nigdy tak nienazywany, upcykling był i jest bliski ludziom starszym, a także często znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej.  Nasi dziadkowie i babcie niejednokrotnie działali w zgodnie z duchem upcyklingu, np. szyjąc bluzki z tetrowych pieluch lub samodzielnie konstruując zabawki z resztek drewna albo tworząc ogrodowe zbiorniki na deszczówkę ze starych wanien. Panie nosiły kreacje szyte z fragmentów obrusów zasłon i firanek. W czasach dobrobytu, co zrozumiałe, większość z nas swoją energię poświęca na inne rzeczy niż kreatywne próby załatania materialnych braków. Czasem jednak warto poszukać inspiracji w sprawdzonych praktykach naszych babć i dziadków.

Sztuka upcyklingu

Niewątpliwe tym, co sprawia, że w obecnych czasach upcylking urasta do miana podziwianej zaradności i pomysłowości, jest dążenie do jak największego ograniczenia ilości powstających odpadów i odzyskiwania surowców w nich zawartych. Krótko mówiąc, chodzi o wzrost ekologicznej świadomości społeczeństw. A dodatkowo upcykling stał się modny i jest to ze wszech miar pożyteczna moda na oryginalne, a zarazem prośrodowiskowe produkty.

Ponadto upcykling kryje w sobie pierwiastki artyzmu i często jest sposobem demonstrowania indywidualizmu oraz kreatywności twórcy. Jako czyniący z odpadów elementy sztuki zasłynęli np. Pablo Picasso, który w 1942 r, przy użyciu siodełka od roweru i kierownicy wykonał rzeźbę „Głowa byka”. Z kolei w latach 90. Tim Noble i Sue Webster budowali artystyczne instalacje z odpadów. Polskim przykładem może być choćby Galeria Figur Stalowych w Pruszkowie, gdzie można zobaczyć wykonane ze złomu repliki luksusowych pojazdów. Zatem, jak można się przekonać, upcykling to często również sztuka inspirowana odpadami i wykorzystująca je jako twórcze tworzywo dla współczesnych artystów. Co ciekawe, produkowanie przedmiotów z recyklingu urasta do rangi działalności gospodarczej, a zajmujące się tym firmy czerpią korzyści ze sprzedaży wykonywanych z użyciem odpadów np. ozdób, biżuterii czy odzieży. Innym przykładem jest produkcja toreb, czy worków bokserskich z niepotrzebnych bannerów reklamowych lub plandek samochodowych..

Co możemy wykonać w domu?

Jednego możemy być pewni: surowców do upcyklingu nigdy nam nie zabraknie. W efekcie ograniczają nas tylko: nasza wyobraźnia, czas i manualne zdolności. Niemniej upcyklingowym designerem może zostać każdy chętny, a nagrodą za trud są użyteczne, darmowe przedmioty, często wyjątkowe lub wręcz odznaczające się walorami artystycznymi. Oprócz wspomnianych już mebli ogrodowych i półek z drewnianych palet, samodzielnie możemy wykonać na przykład:

wazony, klosze do lamp, a także żyrandole z butelek i słoików, które wystarczy pomalować lub ozdobić w inny sposób; kwietniki lub pufy z opon i sznurka; tablicę korkową z korków po winie, szufelkę, lub donicę z zużytego kanistra albo z puszki; doniczki z niepotrzebnych garnków;  skarbonki, karmniki dla ptaków lub proste zabawki (np. kręgle) z butelek PET bądź po detergentach; bransoletki z plecionych pasków tkanin lub z połączonych sznurkami guzików, a nawet  ubrania szyte z fragmentów zużytej odzieży oraz innych tkanin, np. zasłon.

Jak widać, upcykling w dużej mierze bazuje na zasadzie „zrób to sam”, która zakłada tworzenie, budowanie i wykonywanie wielu zadań bez pomocy profesjonalistów i specjalistycznego sprzętu. I to wydaje się w tym najbardziej niesamowite, bo okazuje się, że możemy tworzyć atrakcyjne przedmioty z odpadów i chronić środowisko, czepiąc z tego satysfakcję i dostrzegając w odpadach potencjał, o którym wcześniej nawet nie myśleliśmy.