Urząd Gminy Izabelin - Gmina Izabelin

Źródło: https://polskialarmsmogowy.pl/polski-alarm-smogowy/aktualnosci/szczegoly,badania-agh-i-kas-gdy-smog-za-oknem-czym-oddychamy-w-naszych-domach,486.html 

Oprócz faktu spalania paliw stałych, częstą przyczyną jest zła jakość stosowanego paliwa w budynkach mieszkalnych co dodatkowo zwiększa zanieczyszczenie powietrza w bezpośrednim ich otoczeniu. Do najbardziej powszechnych zanieczyszczeń możemy zaliczyć: związki siarki i azotu, tlenek i dwutlenek węgla oraz drobne pyły. Urządzenia grzewcze zasilane paliwami stałymi są również źródłem emisji szczególnie szkodliwych WWA (węglowodory aromatyczne, w tym benzo(A)piren C₂₀H₁₂), dioksyn i furanów oraz metali ciężkich. Toksyny uwalniane podczas spalania złej jakości paliw kumulując się w naszym organizmie uszkadzają komórki oraz narządy wewnętrzne i mogą wywoływać alergie, choroby układu oddechowego, nowotwory i porażenia.

Ryc.2. Wpływ zanieczyszczeń powietrza na organizm ludzki.

Źródło: Wpływ zanieczyszczeń na zdrowie, pr. zbiorowa, Krakowski alarm Smogowy, 2017, s.20

W Polsce nie obowiązują obecnie normy jakości paliw stałych, w efekcie w gospodarstwach domowych można palić najgorszej jakości paliwem, co generuje bardzo dużą emisję wymienionych wyżej zanieczyszczeń. Dlatego niezbędnym krokiem w celu poprawy jakości powietrza w kraju jest określenie norm jakości paliw stałych. Przełomem w walce z zanieczyszczeniami powietrza jest rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie wymagań dla kotłów na paliwo stałe mające na celu wyeliminowanie przestarzałych kotłów na węgiel i drewno z polskiego rynku, które weszło w życie z dniem 1 października 2017 r. 

Warto też odnieść się do często spotykanej opinii, że drewno jest czystym, ”ekologicznym” paliwem. Jest to niestety nieprawda. Jeśli chodzi o emisję zanieczyszczeń (PM_2,5, WWA) drewno jest porównywalne ze średniej jakości węglem – wiele jednak zależy od pieca czy kominka, sposobu spalania, faktycznej jakości konkretnego paliwa. Faktem jest, że dogrzewający się kominkami mieszkańcy zamożnych dzielnic Warszawy oddychają często dużo gorszym powietrzem niż mieszkańcy ”blokowisk” ogrzewanych przez miejską sieć ciepłowniczą.

Emisja zanieczyszczeń powietrza, będąca produktem niezupełnego i niecałkowitego spalania, jest uzależniona w dużej mierze od technologii spalania i sposobu jej realizacji. Nieodpowiedni stan jakości powietrza, który ma negatywny wpływ w szczególności na ludzkie zdrowie łączy się z tzw. emisją niską, czyli emisją zanieczyszczeń z emitorów poniżej 40m wysokości tj.: urządzenia grzewcze stosowane w budynkach mieszkalnych (kotły centralnego ogrzewania na paliwa stałe, kominki na paliwa stałe), budynkach użyteczności publicznej, punktach usługowo-handlowych, itd. Do tego rodzaju emisji zaliczamy również emisję zanieczyszczeń pochodzącą z ruchu pojazdów oraz tzw. emisję niezorganizowaną spowodowaną pożarami, pracami polowymi, czy pyleniem materiałów sypkich. Termin „niska emisja” należy odróżniać od pojazdów czy urządzeń niskoemisyjnych, czyli takich, które generują znacznie mniej zanieczyszczeń (np. pojazdy hybrydowe, elektryczne czy zasilane ogniwami wodorowymi).

Wysokie stężenie zanieczyszczeń powietrza w strefie gęstej zabudowy w przypadku współistnienia niekorzystnych warunków atmosferycznych takich jak duża wilgotność powietrza oraz pogoda bezwietrzna mogą przyczynić się do powstania zjawiska smogu.

Ryc. 3 Emisja zanieczyszczeń ze spalania drewna i pellet w różnych urządzeniach grzewczych (Z – stara technika, D- nowa technika, ECOD – wymogi dyrektywy ErP)

(Źródło: Publikacja Ministerstwa Środowiska „Poradnik Czyste ciepło w moim domu z paliw stałych”)

Ryc. 4 Emisja zanieczyszczeń ze spalania węgla w różnych urządzeniach grzewczych (Z – stara technika, D - nowa technika, ECOD – wymogi dyrektywy ErP)

(Źródło: Publikacja Ministerstwa Środowiska „Poradnik Czyste ciepło w moim domu z paliw stałych”)

W Polsce ocena jakości powietrza dokonywana pod kątem spełnienia kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia uwzględnia: dwutlenek siarki (SO₂), dwutlenek azotu (NO₂), tlenek węgla (CO), benzen (C₆H₆), ozon (O₃), pył drobny PM10 (o średnicy do 10µm), pył drobny PM2,5 (o średnicy do 2,5 µm), metale ciężkie: ołów (Pb), arsen (As), nikiel (Ni), kadm (Cd) oznaczane w pyle PM10 oraz benzo(a)piren oznaczany w pyle PM10. Dla każdego z nich określono stężenia, które nie powinny być przekraczane (poziomy docelowe oraz poziomy dopuszczalne). Głównym problemem w zakresie jakości powietrza w Polsce jest niedotrzymywanie dopuszczalnej liczby dni z przekroczeniami dopuszczalnego poziomu średniodobowego oraz średniorocznego pyłu zawieszonego PM10, dopuszczalnego średniorocznego poziomu pyłu zawieszonego PM2,5 oraz przekroczenia poziomu docelowego benzo(a)pirenu.

Jak wynika z danych Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska zamieszczonych w ocenie jakości powietrza za 2016r. ok. 71% ludności Polski narażona jest na ponadnormatywne stężenia benzo(a)pirenu, ok. 32,5% na ponadnormatywne stężenia pyłu zawieszonego PM10 i ok. 14% na ponadnormatywne stężenia PM2,5 przy czym obszary przekroczeń dla pyłów zawieszonych w dużej mierze się pokrywają. Dane zawarte w raporcie WIOŚ odnoszące się do gminy Izabelin są jednak bardziej optymistyczne. Statystyki
z wyników modelowania matematycznego średnich, średniorocznych wartości imisji wybranych rodzajów zanieczyszczeń powietrza dla gminy Izabelin przedstawiają się następująco:

• średnioroczna wartość stężenia pyłu PM10 – 21,1 μg/m³. Poziom dopuszczalny -
  40 μg/m³;
• średnioroczna wartość stężenia pyłu PM2,5 – 16,6 μg/m³. Poziom dopuszczalny -
  25 μg/m³.
• średnioroczna wartość stężenia benzo(a)pirenu – 1,4 ng/m³. Poziom docelowy -
  1 ng/m³.
• średnioroczna wartość stężenia dwutlenku azotu NO₂ – 14,4 μg/m³. Poziom dopuszczalny - 40 μg/m³.

Ryc. 5 Źródła emisji benzo(a)pirenu (Źródło: https://polskialarmsmogowy.pl)

W zakresie interpretacji wyników pomiarów zanieczyszczeń powietrza istnieje wiele kontrowersji.

W przypadku pyłów PM10 norma została ustalona na trzech poziomach:

1. poziom dopuszczalny 50 µg/m3 (dobowy) i 40 µg/m3 (średnia roczna) - jakość powietrza nie jest dobra, ale nie wywołuje ciężkich skutków dla ludzkiego zdrowia
2. poziom informowania 200 µg/m3 (dobowy) – jakość powietrza jest zła i trzeba ograniczyć aktywności na powietrzu, bo norma przekroczona jest czterokrotnie.
3. poziom alarmowy 300 µg/m3 (dobowy) - jakość powietrza jest bardzo zła i należy bezwzględnie ograniczyć przebywanie na powietrzu, a najlepiej zostać w domu, szczególnie osoby chore

Przepisy unijne dotyczące pyłów PM10 określają jedynie poziom dopuszczalny (dobowy - 50 µg/m³, średnią roczną - 40 µg/m³) i takie też poziomy zostały przyjęte w naszym kraju.  W Polsce wprowadzono dodatkowo poziom informowania i alarmowy dla pyłu PM10 w celu zapobiegania poważnym zagrożeniom dla zdrowia ludzi, czego przepisy unijne nie określają. Unia Europejska podobnie jak i Światowa Organizacja Zdrowia nie określa stężenia dopuszczalnego dla stężenia jednogodzinnego pyłu zawieszonego. Dla pyłu PM2,5 norma europejska została określona na poziomie 25 µg/m3 średniorocznie. Normy dopuszczalnych stężeń ustalone przez Światową Organizację Zdrowia są z kolei normami dobowymi : 25 μg/m3 dla PM2.5 oraz 50 μg/m3 dla PM10. Wartość indeksu dla pyłu PM10 i PM2,5 prezentowana przez Komisję Europejską jest liczona jako średnia z ostatnich 24 godzin i wskazuje średnie narażenie ludzi na pył PM10/PM2,5 w ciągu doby, co oznacza, iż między wartościami indeksu dla tych substancji w poszczególnych godzinach mogą występować bardzo istotne różnice.

            Wskaźniki pozwalające ocenić jakość powietrza (Polski Indeks Jakości Powietrza) prezentowane na stronach internetowych (m.in. przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska) dotyczą dobowych, ale częściej jednogodzinnych wartości stężenia pyłu PM10 i PM2,5. Gminny czujnik umieszczony na budynku CKI podaje dane dla pełnych godzin (mediana) z ostatnich 24h, 7 dni lub 30 dni. Prywatne 2 czujniki sieci LookO2 znajdujące się w Hornówku i Izabelinie C pokazują dane na żywo oraz średniodobowe z 24h, przy czym opierają się na własnym Indeksie Jakości Powietrza podanym na stronie internetowej poniżej wskazań (looko2.com). Czujnik firmy Airly znajdujący się w Przedszkolu w Laskach pokazuje z kolei dane na żywo w mikrogramach /m3 oraz w procentowej relacji do dobowych  norm Światowej Organizacji Zdrowia (50 µg/m3 dla PM10 i 25 µg/m3 dla PM2,5) albo alternatywnie według godzinowego indeksu CAQI. Czujniki Airly umożliwiają interpolację wskazań oraz generowanie prognoz na kolejne 24h (https://map.airly.eu/pl/#latitude=52.29226&longitude=20.85053&id=764). Wiedząc o tym należy uważać przy porównywaniu wzajemnym wyników pomiarów różnych czujników względem siebie, względem norm krajowych czy europejskich lub WHO. Dla przykładu wynik wskazań zainstalowanych w gminie Izabelin czujników z tego samego momentu dla zanieczyszczeń  PM2,5/PM10 w mikrogramach/m³:

1. wskazania bieżące: LookO2 Hornówek 26/27; LookO2 Izabelin C 24/25, Airly Laski 21/30;
2. wskazanie godzinowe: Gminna Stacja Pogodowa CKI - 6/6;
3. wskazanie 24h: Hornówek 24/27; Izabelin C 23/26.

Ryc. 6 Dopuszczalne poziomy zanieczyszczeń – pył drobny PM2,5 i PM10

ZADBAJ O ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE - STOSUJ DOBRE PRAKTYKI

• Kupuj tylko certyfikowane paliwa u wiarygodnego sprzedawcy gwarantujące niską emisję zanieczyszczeń oraz dzięki wyższej kaloryczności zmniejszenie zużycie paliwa,
• Dbaj, o jakość stosowanych paliw – przechowuj je w suchych warunkach, sezonuj drewno,
• Wymień stare urządzenie grzewcze na nowoczesne z techniką czystszego spalania charakteryzujące się niską emisją zanieczyszczeń oraz wysoką sprawnością pozwalającą ograniczyć zużycie paliwa,
• Wykorzystaj do wytwarzania dodatkowej energii elektrycznej lub ciepła urządzenia wykorzystujące odnawialne źródła energii (OZE), jak pompy ciepła czy ogniwa fotowoltaiczne czy
• Dostosuj moc urządzenia grzewczego do indywidualnego zapotrzebowania – praca kotła w optymalnych warunkach generuje mniejsze zużycie paliwa i mniejszą emisje zanieczyszczeń,
• Zmniejsz straty ciepła do otoczenia poprzez termomodernizację budynku (wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, ocieplenie dachu i podłóg na gruncie, izolację odkrytych przewodów). Poprawnie wykonana inwestycja przyniesie oszczędności,
• W czasie niekorzystnych warunków atmosferycznych takich jak duża wilgotność powietrza oraz pogoda bezwietrzna, nie korzystaj z kominków na paliwa stałe, jeżeli posiadasz alternatywne niskoemisyjne urządzenie grzewcze (kocioł CO lub kominek na gaz lub elektryczny),
• Nie spalaj odpadów komunalnych, barwionego papieru, drewna impregnowanego, płyt wiórowych, płyt pilśniowych, paliw niskokalorycznych (mułów, miałów i szlamów węglowych). Spalanie odpadów lub złej jakości paliw przyczynia się do szybszej degradacji instalacji grzewczej, kotła i komina.
• Zamontuj czujnik tlenku węgla („czadu”) dbając o swoje bezpieczeństwo,
• Postępuj zgodnie z wytycznymi obsługi swojego kotła wskazanymi przez producenta,
• Dostosuj ilość paliwa oraz dopływ powietrza do rodzaju i wielkości urządzenia,
• Zapewnij odpowiednią wentylację pomieszczenia gdzie zlokalizowane jest urządzenie grzewcze,
• Dbaj o odpowiedni stan techniczny instalacji grzewczej wykonując regularne przeglądy,
• Dbaj o drożność przewodów kominowych. Zanieczyszczony sadzą i smołą komin stanowi zagrożenie pożaru czy zatrucia tlenkiem węgla,
• W piecach, kominkach, kotłach zasypowych rozpalaj złoże paliwa od góry.

Ryc. 7 Produkty spalania paliw stałych (Źródło: Publikacja Ministerstwa Środowiska „Informator Czyste ciepło w moim domu z paliw stałych”)

Opracowanie:

• Ryszard Haczek – Zastępca Wójta Gminy Izabelin
• Agnieszka Czarneecka – Inspektor ds. ochrony środowiska

Źródło:

• http://www.gios.gov.pl/pl/aktualnosci/294-normy-dla-pylow-drobnych-w-polsce
• http://www.gios.gov.pl/pl/aktualnosci/452-polski-indeks-jakosci-powietrza-a-indeks-europejski
• Informator Czyste ciepło w moim domu z paliw stałych, Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2017
• Poradnik Czyste ciepło w moim domu z paliw stałych Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2017;
• Wpływ zanieczyszczeń na zdrowie, pr. zbiorowa, Krakowski alarm Smogowy, 2017;
• Ocena wpływu zanieczyszczeń pyłowych na zewnątrz budynków na jakość powietrza wewnątrz pomieszczeń, dr inż. Jakub Bartyzel mgr inż. Katarzyna Smoleń, Wydział Fizyki i Informatyki Stosowanej AGH, Kraków, październik 2017;
• Roczna Ocena Jakości Powietrza w województwie mazowieckim. Raport za rok 2016, WIOŚ.

drukuj ()